Geri Dönüşüm Numaralarını Duydunuz Mu?
Daha önce bir yazımızda, ambalajlarda kullanılan plastik türlerinden ve üzerindeki kodların anlamlarından bahsetmiştik. O yazımızı okumak ve tükettiğimiz ürünlerin, hangi plastik türüne ait olduğunu öğrenmek için “PLASTİK AMBALAJLARIN TÜRLERİ VE KULLANIM ALANLARI” yazımıza gidebilirsiniz. Bu yazımızda ise, yine plastik ürünlerin üzerinde bulunan geri dönüşüm ile alakalı olan sayılardan ve logolardan bahsedeceğiz.
1988 yılından bu yana uluslararası bir anlaşmayla su ve yiyeceklerin konduğu plastik kaplar numaralandırılmaya başlanmıştır. Bu numaralar genellikle tabanda üçgen içinde gösterilmektedir. Bu numaralar o kabın hangi plastikten yapıldığını göstermektedir.
Geri dönüşüm işaretinin bulunduğu tüm maddeler geri dönüştürülmek üzere değerlendirilen ambalajlar anlamına gelmektedir. Ambalajlar; ambalaj üreticileri ve piyasaya süren işletmeler tarafından ambalaj atıklarının geri toplatılması, tekrar kullanımı ve geri kazanımı ve aynı zamanda tüketicinin bilinçlendirilmesi amacıyla işaretlenmektedir. Geri dönüştürülerek fabrikalarda üretim tesislerinde ham madde olarak kullanılacak bu ürünlerin, plastik olanlarının üzerinde 1 – 7 aralığında sayı değerleri bulunmaktadır. Bu değerler Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre belirlenmiştir. Elbette bu sayı değerlerinin her birinin bir anlamı bulunur. Buna yer vermek ve böylelikle söz konusu sayıların ne anlama geldiklerini tüm yönleriyle açıklığa kavuşturmak gerekir.
Daha Önce Mutlaka Bu Sayıları Ürünlerde Görmüşsünüzdür
Gelin bu sayıların ne anlamlara geldiğine bir bakalım.
1 Numaralı Ürünler
PET veya PETE olarak sembolleştirilen bu sayı değeri genellikle su şişesi, kavanoz, yağ şişeleri ve meşrubat şişelerinde kullanılmaktadır. Açılımı Polietilen tereftalat olan bu plastik malzeme; sert, dayanıklı, sentetik elyaf, reçine ve poliester polimer ailesinin bir üyesidir. Pet şişeler iyi bir bariyer malzemesi olup özellikle meşrubatlar için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Kolaylıkla geri dönüştürülebilir ve en çok geri dönüştürülen plastiktir. Uygun koşullarda saf halde toplandığında orijinal PET formuna geri dönüştürülebilir. PET, 1941 yılında Calico Printer’s Ortaklığı tarafından Manchester’da patentlenmiştir. PET şişe ise 1973 yılında patentlenmiştir.
2 Numaralı Ürünler
İngilizce ismi High-density polyethylene olan ve 2 numara ile simgelenen HDPE, adından da anlaşılacağı gibi yüksek yoğunluklu polietilen bir malzemedir. HDPE filmlerin bariyer özelliği, LDPE filmlerden daha iyidir, aynı zamanda LDPE filmlere kıyasla, HDPE filmler daha serttir. Sağlam ve ekonomik bir malzemedir ve beyaz renklidir. Kırılmaya dayanıklı olması, kolay şekil alması ve düşük maliyeti nedeni ile en çok kullanılan plastiklerden biridir.
Meşrubat şişeleri, süt şişeleri, temizlik ürünleri ambalajları, kovalar, sıvı deterjanlar, çamaşır suları, şampuanlar çöp torbaları gibi geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Görünüm olarak LDPE’e benzese de ondan çok daha sert, molekül kütlesi 150000-400000 dolaylarında bir polimerdir. Suya, kimyasal maddelere direnci iyidir. Işık ve açık hava koşullarına LDPE’de olduğu gibi dayanıklı olmamakla beraber, özel katkılar ile (carbon black) bu direnç artırılabilir. Mekanik özellikleri çok iyi olup, özellikle darbe ve çekme dayanımları yüksektir. Bazı dolgu maddeleriyle de özellikler daha da iyileştirilir. Normal şartlarda çekme dayanımı 225-350 kgf/cm² civarında, sıcaklık dayanımı ise 100°C’nin üzerindedir.
Geniş bir kullanım alanına sahip olan HDPE, basınçlı borular, gaz dağıtım boruları, şişe, bidon, varil, beyaz eşya ve makina parçaları, yalıtkan, oyuncak, elektrik ve elektronik eşya imalatında kullanılmaktadır. Son yıllarda özellikle suya dayanıklılığı sebebiyle tekne ve depo yapımında da HDPE’den yararlanılmaya başlanmıştır.
HDPE yaşlanmaya ve korozyona karşı son derece dayanıklı olduğundan (ölçülebilen ömrü minimum 50 yıl) özellikle denizde, tekne yapımında kullanılan tüm diğer malzemelere oranla daha uzun ömürlüdür. Gerilim çatlağı ve çatlak ilerleme direnci yüksek olduğundan, darbeli kazalar minimum hasarla atlatılır. PE malzemeler esnek olduğundan, en kötü çalışma koşullarında bile kolaylık ve sağlamlık gösterirler. Öte yandan ağır deniz ve hava koşullarında, malzemenin elastikiyeti sönümleyici etkisiyle sürüş konforunu arttırır.
Çelik, ahşap, alüminyum veya kompozit malzemelere göre daha hafif ve kolay birleştirilebilir. İmalat aşamasında ve sonrasında birçok konstrüktif kolaylık sağlar. Polietilenin anti-korozyon özelliği sayesinde her türlü çalışma koşulunda direncini ve performansını korur.
Darbe dayanımı oldukça yüksektir ve düşük sıcaklıklarda dahi kırılganlık göstermezler. İçine katılan katkılar sayesinde yüksek sıcaklıklarda da dayanımları korunur. Kir ve su tutmaz, toksik madde içermez ve temizlemesi çok kolaydır. Donmaya karşı direnci yüksektir. İçinde bulunduğu sıvının donmasından dahi etkilenmez. Hammadde bazında, çelik, alüminyum ve ahşaba oranla daha hafif ve ekonomiktir. Teknelerin daha hafif olması sonucu işletme maliyetleri de düşer. Boya ve bakım gibi ihtiyaçları yoktur, temizliği çok kolaydır. Birçok uygulamada boya ya da başka bir koruyucu kaplamaya gerek duyulmaz
3 Numaralı Ürünler
Polivinil klorür kısa adı ile PVC plastik malzemesi ambalajlar üstünde 3 olarak numaralandırılmıştır. İlk olarak 19. yüzyılda iki farklı halde, 1835’te Henri Victor Regnault ve 1872’de Eugen Baumann tarafından kaza eseri keşfedilen PVC, 20. yüzyılda ticari alandaki yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Sert ve esnek olarak iki farklı PVC bulunmaktadır. Deterjanlar, çamaşır suları gibi temizlik malzemeleri, pencere ve boru sistemleri, dış cephe kaplama, çatı malzemeleri, bitkisel yağlar ve şampuan şişeleri, yapay deriler, yumuşak oyuncaklar PVC’den yapılmaktadır.
4 Numaralı Ürünler
Low-density polyethylene’nin kısaltması olan LDPE, düşük yoğunluklu polietilen bir malzemedir ve ambalajlar üzerinde 4 numara ile sembolize edilmektedir. LDPE, dünyada en çok tercih edilen ve kullanımı olan plastiktir. Zehirsiz ve aynı zamanda neme karşı iyi derecede bariyer özelliği sağlar. Ambalaj malzemesi olarak esnekliğini -70 gibi düşük derecelere kadar bile korur. Ayrıca ,ısıl olarak yapıştırma özelliği oldukça iyidir.
LDPE genel olarak; sıkılabilir şişe, kuru temizleme ve alışveriş poşetleri, ekmek poşetleri, halı, çanta gibi ürünler de kullanılmaktadır.
Plastik sanayide kısaca PE olarak da isimlendirilen polietilen ailesindendir. Esnek bir yapıya sahiptir. Kimyasal direnci çok iyidir o yüzden kaplama ve koruma alanında çok tercih edilir. Isıya ve neme karşı iyi koruma özelliğine sahiptir Kaplamalar, gıda ürünlerini korumak için paketlemeler, tüpler, kabloların yalıtkan tabakası, çuvallar kullanım alanına örnek verilebilir.
5 Numaralı Ürünler
Polipropilen yani kısa adı ile PP, ambalajlar üzerinde 5 numara ile sembolize edilmektedir. Ambalaj yapımında kullanılan plastiklerin en düşük yoğunluklu olanı PP, kimyasal maddeler ve ısıya dayanıklı bir maddedir. Orta sertliğe ve parlaklığa sahiptir aynı zamanda yüksek erime özelliğine sahip, nem engelleyen bir plastik çeşididir.
Yoğurt ve süt kapları, margarin tüpleri, ketçap şişeleri, cips ve bisküvi ambalajları, mikrodalga yiyecek tepsileri, ilaç şişeleri, sandalyeler, bavullar, halı, halat ve bazı kaplar ile kapaklar polipropilen plastiklerden yapılmaktadır.
6 Numaralı Ürünler
Sert ve köpük ürün grubunu oluşturur. 6 numara ile ambalajlar üstünde yer alan polistiren olan plastik malzeme kısa adı ile PS olarak sembolize edilir. Sert, kırılgan ve çok yönlü kullanılan bir plastik çeşididir. Düşük erime noktasına sahip uygun fiyatlı bir plastik malzemedir.
Fast-food ambalaj kapları, su bardağı, yoğurt kapları, kahve kapları, yumurta kartonları, soğutucular, tepsiler,video ve ses kaset kapları, çatal ve bıçak takımı, kapaklar, küçük botlar ve köpek kapları gibi ürünlerde polistiren plastik kullanılmaktadır.
7 Numaralı Ürünler
Son olarak Other olarak adlandırılan diğer plastik ürünlerdir. Bilgisayar donanım ürünleri, damacanalar, dvd kapları, güneş gözlükleri, naylonlar bu gruba girer. Polikarbonat olarak adlandırılan PC plastik gurubu 7 numara ile işaretlenmektedir.
